معرفی بازی‌ های کلاسیک ایرانی (12 مورد)

بازی‌های کلاسیک ایرانی

در ادامه مقاله‌ای درباره‌ی بازی‌های کلاسیک ایرانی جذاب نوشته‌ام. این مقاله شامل معرفی ۱۲ بازی سنتی و قدیمی ایرانی است که هرکدام در حدود هفت خط توضیح داده شده‌اند. این بازی‌ها بخشی از فرهنگ و هویت جمعی مردم ایران هستند و علاوه بر سرگرمی، ارزش‌های اجتماعی، بدنی و فکری فراوانی دارند.

1. الک‌دولک

الک‌دولک یکی از محبوب‌ترین بازی‌های قدیمی ایران است که معمولاً در کوچه‌ها و محله‌های قدیمی بین دو گروه انجام می‌شد. ابزار این بازی شامل دو چوب است: یکی بزرگ (الک) و یکی کوچک (دولک). بازیکن با چوب بزرگ، چوب کوچک را به هوا می‌زند و سعی می‌کند آن را دور بیندازد تا تیم مقابل نتواند آن را بگیرد. مهارت در پرتاب، سرعت عمل، و کار گروهی نقش اساسی در موفقیت در این بازی دارد. این بازی بیشتر در بین پسران رواج داشت و نیاز به فضای باز داشت. الک‌دولک موجب تقویت دقت، چالاکی و هماهنگی بین چشم و دست می‌شود. هنوز هم در بعضی روستاها این بازی را انجام می‌دهند.

2. هفت‌سنگ

هفت‌سنگ از بازی‌های گروهی و پرتحرک ایرانی است که با استفاده از هفت تکه سنگ صاف و یک توپ انجام می‌شود. هدف این است که یک تیم سنگ‌ها را روی هم بچیند و تیم مقابل آن‌ها را با توپ بزند. پس از افتادن سنگ‌ها، تیم اول باید بدون اینکه توپ به آن‌ها بخورد، دوباره سنگ‌ها را بچیند. این بازی نیاز به سرعت، استراتژی و همکاری تیمی دارد. معمولاً در کوچه‌ها، حیاط مدرسه یا میدان‌های خاکی انجام می‌شود. هفت‌سنگ نوعی تمرین بدنی کامل برای کودکان و نوجوانان است. هیجان و رقابت این بازی باعث می‌شود برای همه سنین جذاب باشد.

3. وسطی (وسط بازی)

وسطی یکی از بازی‌های ورزشی و هیجانی ایرانی است که معمولاً در فضای باز یا سالن انجام می‌شود. بازیکنان به دو گروه تقسیم می‌شوند: یکی در وسط قرار می‌گیرد و دیگری در اطراف، با توپ سعی در زدن بازیکنان وسط دارد. اگر کسی از وسطی‌ها توپ را بگیرد، می‌تواند یکی از اعضای تیم خودش را برگرداند یا جایگزین شود. این بازی قدرت بدنی، تمرکز و سرعت عمل را افزایش می‌دهد. معمولاً با توپ نرم انجام می‌شود تا ایمنی رعایت شود. وسطی در مدارس و پارک‌ها هنوز هم محبوبیت زیادی دارد. این بازی باعث تقویت تعامل گروهی و روحیه رقابتی سالم می‌شود.

4. گرگم‌به‌هوا

گرگم‌به‌هوا از بازی‌های دویدنی، شاد و گروهی است که بیشتر در دوران کودکی در کوچه‌ها یا حیاط مدارس انجام می‌شود. در این بازی، یک نفر نقش “گرگ” را دارد و بقیه باید از او فرار کنند و به یک مکان امن برسند. اگر گرگ کسی را لمس کند، او جایگزین گرگ می‌شود. بازی به شدت نیازمند دوندگی، هوشیاری و پیش‌بینی حرکات دیگران است. این بازی یکی از بهترین راه‌ها برای تخلیه انرژی کودکان است. به دلیل تحرک بالا، به تناسب اندام کودکان نیز کمک می‌کند. گرگم‌به‌هوا در مناطق مختلف ایران نام‌ها و قوانین متفاوتی دارد.

5. قایم‌موشک

قایم‌موشک بازی‌ای پرطرفدار در میان کودکان است که در فضای بسته یا باز قابل اجراست. یک نفر چشم‌های خود را می‌بندد و تا عدد مشخصی می‌شمارد و بقیه در این زمان پنهان می‌شوند. سپس جست‌وجو برای یافتن آن‌ها آغاز می‌شود. کسی که زودتر پیدا شود ممکن است نوبت بعدی را برای شمردن داشته باشد. این بازی به کودکان مهارت‌های استتار، تشخیص مکان، و حافظه فضایی می‌آموزد. همچنین تقویت صبر و دقت از دیگر مزایای آن است. قایم‌موشک هنوز هم در خانه‌ها و محله‌ها با شور فراوان اجرا می‌شود.

6. لی‌لی (یا لی‌پلی)

لی‌لی یکی از بازی‌های محبوب بین دختران ایرانی است که روی زمین مربع‌هایی با گچ یا سنگ کشیده می‌شود. بازیکن باید با پرتاب یک شیء کوچک (مثلاً سنگ) در یکی از خانه‌ها، با یک پا وارد خانه‌ها شود و بدون افتادن شیء را بردارد. این بازی به تعادل بدنی، تمرکز و توانایی حرکتی بالا نیاز دارد. اجرای درست حرکات و حفظ تعادل در خانه‌های مشخص‌شده بازی را چالش‌برانگیز می‌کند. لی‌لی نوعی تمرین فیزیکی سبک و مفید برای کودکان محسوب می‌شود. در شهرهای مختلف، اسم‌ها و شکل‌های متفاوتی از این بازی وجود دارد. این بازی را می‌توان به‌راحتی در هر مکان صاف و بی‌خطر اجرا کرد.

7. طناب‌کشی

طناب‌کشی بازی‌ای گروهی است که در آن دو گروه تلاش می‌کنند با کشیدن طناب، گروه مقابل را از خط میانه عبور دهند. این بازی نیاز به قدرت بدنی، هماهنگی گروهی و تاکتیک دارد. معمولاً در جشن‌ها، مدارس و اردوها اجرا می‌شود و حس رقابت سالم را در میان بازیکنان تقویت می‌کند. بازی با شمارش معکوس شروع می‌شود و گروهی که هماهنگ‌تر باشد برنده خواهد بود. طناب‌کشی نماد قدرت تیمی و همکاری جمعی است. این بازی برای تمام سنین مناسب است و هیجان زیادی ایجاد می‌کند. در برخی مناطق ایران، این بازی بخشی از آیین‌های محلی و سنتی است.

8. بالا بلندی

بالا بلندی بازی‌ای ساده و شاد برای کودکان است که در آن بازیکنان باید هنگام حمله‌ی “گرگ” خود را به مکان بلندی برسانند تا در امان بمانند. کسی که نتواند به جای بلند برسد، گرگ او را می‌گیرد و نوبت‌ها جابه‌جا می‌شود. این بازی ترکیبی از دقت، سرعت عمل و انتخاب مسیر مناسب است. بالا بلندی معمولاً با صداهای شاد و دویدن‌های زیاد همراه است. باعث می‌شود کودکان مفهوم پناه‌گیری و تحرک سریع را یاد بگیرند. به دلیل نیاز به دویدن و جست‌وخیز، از نظر جسمی بسیار مفید است. بازی‌ای است ساده ولی پرنشاط که نیاز به ابزار خاصی ندارد.

9. دوز (یا دبرنا سنتی)

دوز یکی از بازی‌های فکری ایرانی است که با استفاده از یک جدول ساده و مهره انجام می‌شود. بازیکنان تلاش می‌کنند سه مهره‌ی خود را به صورت ردیف افقی، عمودی یا مورب قرار دهند. این بازی استراتژی، پیش‌بینی حرکات طرف مقابل و تصمیم‌گیری سریع را تقویت می‌کند. نسخه‌های مختلفی از این بازی در سراسر ایران با اسامی محلی مختلف رواج دارد. دوز معمولاً با دو نفر انجام می‌شود و نیاز به وسایل بسیار کمی دارد. بازی‌ای ساکت و فکری است که برای هر سنی مناسب است. برخی از خانواده‌ها آن را با طراحی دستی روی کاغذ بازی می‌کنند.

10. زو (یا کُشتی محلی)

زو یکی از بازی‌های رزمی و فیزیکی محلی است که ریشه در مناطق جنوبی و غربی ایران دارد. در این بازی، دو تیم روبروی هم می‌ایستند و بازیکن از تیم مقابل با سرعت وارد زمین شده و باید دیگران را لمس کند و بدون دستگیر شدن به خانه خود بازگردد. در صورت دستگیر شدن، تیم حریف امتیاز می‌گیرد. این بازی شباهت‌هایی به “کبدی” دارد و نیازمند دقت، نفس قوی، و سرعت بالا است. زو نوعی ورزش نیز به‌شمار می‌رود که قدرت بدنی و سرعت را به خوبی افزایش می‌دهد. در برخی مدارس و مسابقات محلی هنوز هم این بازی برگزار می‌شود.

11. بشکَن و بسوزون

این بازی گروهی شامل حرکات سریع و حرکات دستی (مثل کف زدن و گرفتن دست) است. دو تیم در مقابل هم قرار می‌گیرند و یکی از اعضای یک گروه باید طوری کف دست حریف را بزند که او نتواند دستش را عقب بکشد. اگر موفق شود، امتیاز می‌گیرد وگرنه نوبت عوض می‌شود. این بازی مهارت در زمان‌بندی، تمرکز و دقت عمل را تقویت می‌کند. بیشتر بین پسران رایج بود، اما در برخی مناطق دختران نیز آن را بازی می‌کردند. به ابزار خاصی نیاز ندارد و در هر محیطی قابل اجراست. هیجان بازی از عکس‌العمل‌های سریع و غیرقابل پیش‌بینی ناشی می‌شود.

12. خروس جنگی

در بازی خروس جنگی، دو بازیکن با یک پا می‌پرند و سعی می‌کنند با شانه یا تنه، دیگری را از تعادل خارج کنند. کسی که هر دو پا را روی زمین بگذارد یا بیفتد، بازنده است. این بازی به تعادل، قدرت بدنی، و استقامت نیاز دارد. معمولاً در فضای باز و میان پسران رواج داشته و نوعی بازی نمایشی و قدرت‌طلبانه محسوب می‌شود. حرکات این بازی شباهت‌هایی به ورزش‌های رزمی دارد و تمرکز ذهنی را نیز تقویت می‌کند. به دلیل تحرک بالا، انرژی زیادی می‌طلبد و بیشتر در سنین پایین‌تر انجام می‌شود. بازی‌ای است که هم طنز دارد و هم چالش.

سؤال 1:

بازی “هفت‌سنگ” با استفاده از چه چیزی انجام می‌شود؟

پاسخ: در بازی هفت‌سنگ، از هفت تکه سنگ صاف و یک توپ استفاده می‌شود.

سؤال 2:

چه بازی‌ای در آن باید بازیکنان در هنگام حمله‌ی “گرگ” خود را به مکان بلندی برسانند؟

پاسخ: بازی “بالا بلندی” است.

سؤال 3:

در بازی “الک‌دولک”، بازیکنان از چه وسیله‌ای برای پرتاب استفاده می‌کنند؟

پاسخ: در بازی الک‌دولک از یک چوب بزرگ به نام “الک” و یک چوب کوچک به نام “دولک” استفاده می‌شود.

سؤال 4:

نام بازی‌ای که در آن دو تیم تلاش می‌کنند طناب را به طرف خود بکشند چیست؟

پاسخ: بازی “طناب‌کشی” است.

سؤال 5:

در بازی “گرگم‌به‌هوا”، چه کسی برنده می‌شود؟

پاسخ: کسی که بتواند به سرعت از گرگ فرار کند و به یک مکان امن برسد، برنده می‌شود.